ΛΙΒΑΔΕΙΑ
10 Απαγχονισθέντες Λιβαδείτες 11 Σεπτεμβρίου 1943
Η 11η Σεπτεμβρίου είναι ημέρα μνήμης των δέκα παλικαριών που απαγχόνισαν οι Γερμανοί κατακτητές στην Λιβαδειά. Τα χαράματα του Σαββάτου 11 Σεπτεμβρίου του 1943 οι Γερμανοί καλούσαν τους άνδρες της πόλης από 15 έως 70 ετών να συγκεντρωθούν στην πλατεία Μητροπόλεως. Από τα μεγάφωνα απειλούσαν ότι θα τουφεκιζόταν όποιος βρισκόταν στο σπίτι του μετά τις 10 το πρωί. Πάνω από 1500 άντρες συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στη μάνδρα του εργοστασίου Πανουργιά στην Κρύα. Οι περίπολοι των Γερμανών ερευνούσαν τα σπίτια αναζητώντας άνδρες που ίσως κρύβονταν, λεηλατώντας και ασκώντας βία εναντίον παιδιών, γυναικών, γερόντων και ασθενών.
Το απόγευμα περίπου στις 4 ο Γερμανός Διοικητής οργισμένος κάλεσε τον Κατοχικό Νομάρχη Ι. Γεωργόπουλο και τον ενημέρωσε ότι βρέθηκε το πτώμα Γερμανού στρατιώτη σε χαντάκι στη συνοικία του Ζαγαρά. Τα αντίποινα που ακολούθησαν ήταν σκληρά. Η κυκλοφορία απαγορεύτηκε από τις 17:00 και όλα τα σπίτια έκλεισαν πόρτες και παράθυρα.
Γύρω στις 9 το βράδυ η συνοικία του Ζαγαρά καιγόταν. Παράλληλα, οι Γερμανοί κατακτητές μπήκαν στη μάνδρα, όπου ήταν φυλακισμένοι οι άντρες της πόλης, και επέλεξαν δέκα που κατοικούσαν ή είχαν σχέση με τον Ζαγαρά. Τους ανέβασαν πάνω σε φορτηγό αυτοκίνητο και τους μετέφεραν στη κεντρική πλατεία απέναντι από το ξενοδοχείο ΕΛΙΚΩΝ. Στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η Εθνική Τράπεζα και έχει στηθεί το ηρώο της μνήμης των μαρτύρων, υπήρχαν κτήρια σχηματίζοντας Γ και στα μπαλκόνια των κτηρίων είχαν στηθεί δέκα κρεμάλες. Ακολούθησε ο απαγχονισμός των νέων.
Οι δέκα μαρτυρικοί ήρωες ήταν:
1) Λουκάς Ανδρέου Δασόπουλος ή Γκανάς – ετών 23, εργάτης
2) Κωνστ. Γεωργίου Σύρος ή Τσίρκας – ετών 24, αρτεργάτης
3) Παναγιώτης Ηλία Τσάβας – ετών 32, εργάτης
4) Χρίστος Γεωργίου Κουντουργιώτης – ετών 28, εργάτης 5) Χαράλαμπος Γεωρ. Γεωργουλής – ετών 19, κουρέας
6) Λουκάς Πέτρου Γαμβρίλης – ετών 34, κουρέας
7) Παναγιώτης Ελευθ. Γαζής – ετών 24, ελαιοχρωματιστής
8) Ανέστης Ιωάν. Ιντζίδης – ετών 24, εργάτης
9) Γεώργιος Αναστασίου Μπότσαρης – ετών 21, εργάτης 10) Νικόλαος Δημ. Κομπότης – ετών 17, εργάτης
(Πηγή: Αριστείδης Ρούσσαρης, «Ο ματωμένος Σεπτέμβριος στη Λιβαδειά το 1943)
Απελευθέρωση της Λιβαδειάς από τους Τούρκους 1η Απριλίου 1821
Η έκρηξη της Επανάστασης στη περιοχή της Λιβαδειάς εκδηλώθηκε τη νύκτα της 25ης προς την 26η Μαρτίου του 1821 όταν έπεσε το “πρώτο βόλι” από τον Βασίλη Μπούσγο και τους ένοπλους άνδρες του, (που του είχαν θέσει στη διάθεσή του οι προύχοντες της Αράχοβας), στη θέση “στενό του Ζεμενού” σκοτώνοντας μερικούς Τούρκους.
Η εμπλοκή αυτή που φέρεται να έγινε με υπόδειξη του Αθανασίου Διάκου λόγω της παρατεινόμενης ασυμφωνίας και αναβλητικότητας των προκρίτων της Λιβαδειάς, όπως ομοίως συνέβη και στα Καλάβρυτα, έσπευσε στη συνέχεια να την παρουσιάσει ευφυέστατα στον Χασάν Αγά της Λιβαδειάς ο ίδιος ο Α. Διάκος ως δήθεν επίθεση της εμπροσθοφυλακής του Ο. Ανδρούτσου που πλησιάζει με 10.000 Έλληνες επαναστάτες. Κατόπιν αυτού την ίδια ημέρα (26 Μαρτίου) ο Α. Διάκος (που είχε στο μεταξύ αποστατήσει από την Αυλή του Αλή πασά και είχε αναλάβει υπαρχηγός του αρματολού Οδυσσέα) έλαβε την άδεια της ελεύθερης στρατολόγησης ενόπλων ανδρών.
Παρότι και σε νέα προσπάθεια ο Α. Διάκος δεν πέτυχε τη σύμπνοια των προκρίτων προχώρησε σε πολεμικές ενέργειες αγνοώντας τους. Έτσι τη νύχτα της 28ης προς την 29η Μαρτίου ηγούμενος των στρατολογημένων από τον ίδιο επαναστατών, κατέλαβε τον λόφο του Προφήτη Ηλία απέναντι από το κάστρο της Λιβαδειάς στο οποίο καθώς και στον Πύργο του Ρολογιού στο μέσον της πόλης, είχαν καταφύγει οι Τούρκοι έχοντας μαζί τους ως ομήρους τους προεστώτες Ν. Νάκο και Λογοθέτη μόλις έμαθαν τον ξεσηκωμό της Άμφισσας. Από εκεί μετά την άρνηση του Χασάν αγά να παραδώσει την πόλη ο Α. Διάκος άρχισε την επίθεση.
Στις 31 Μαρτίου, κατελήφθη η πόλη ενώ οι Τούρκοι, που είχαν κλειστεί στον πύργο του Ρολογιού, παραδόθηκαν και την 1 Απριλίου (13 Απριλίου νέο ημερολόγιο) παραδόθηκε το κάστρο. Σε πανηγυρική δοξολογία που φέρεται να ακολούθησε στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, οι επίσκοποι Σαλώνων, Ταλαντίου (Αταλάντης) και Αθηνών ευλόγησαν την επαναστατική σημαία του Διάκου.
