Γκραβούρες

1830. Το Ελληνικό κράτος μετά την απελευθέρωση και η ‘’Χώρα της Λιβαδειάς’’. Μετά την απελευθέρωση και την πρώτη διοικητική διαίρεση της χώρας (1833), η Λιβαδειά γίνεται επαρχία του νομού Αττικής και Βοιωτίας με πρωτεύουσα την Αθήνα. Το 1835 γίνεται δήμος ενώ το 1899 η Βοιωτία αποσπάται από το νομό Αττικής και Βοιωτίας, γίνεται χωριστός νομός για πρώτη φορά και η Λιβαδειά πρωτεύουσα της. Το 1900 επανέρχεται ο αρχικός νόμος ενώ το 1912 γίνεται από δήμος κοινότητα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας 1920. Το 1929 γίνεται και πάλι δήμος ενώ το 1943 η Βοιωτία αποσπάται οριστικά από το νομό Αττικής και Βοιωτίας και η Λιβαδειά γίνεται πάλι πρωτεύουσα της.

Άποψη της περιοχής των πηγών της Έρκυνας στην Κρύα. Pouqueville, 1805-1815 Εδώ υπήρχαν κατά την αρχαιότητα οι πηγές της Λήθης αριστερά και της Μνημοσύνης δεξιά. Στα νεότερα χρόνια η πηγή της Λήθης λεγόταν «Χλιά» (χλιαρά νερά) και της Μνημοσύνης «Κρύα» (κρύα νερά). Με την πάροδο των χρόνων επικράτησε ως τοπωνύμιο των πηγών αλλά και όλης της περιοχής η «Κρύα». Στην περιοχή της Κρύας υπήρχε κατά πάσα πιθανότητα και το ξακουστό Μαντείο του Τροφωνίου, το οποίο συνέχισε να λειτουργεί και κατά την μετά Χριστόν εποχή

Πηγαίνοντας προς την Κρύα Henri Belle, Tour du Monde Το κάτω παζάρι κατά μήκος της οδού Αθηνάς τότε στρατηγού Ιωάννου σήμερα ένας δρόμος που για 100 περίπου χρόνια ήταν ο ισχυρότερος εμπορικά πνεύμονας της πόλης. Ένας δρόμος που άθελά τους σε αναγκάζει να θυμηθείς ότι μετά τη νιότη το γήρας. Ανηφορίζοντας σήμερα την στρατηγού Ιωάννου ένας μεσήλικας σίγουρα θα θυμηθεί ονόματα όπως αυτά των Γιάννη Κυλάφη και του γιου του Νίκου, του Θανάση Βλάχου ταβέρνα «Ο ΣΤΥΛΙΑΣ», την ταβέρνα του Χαράλαμπου Μαυρίκη, το μπακάλικο των αδερφών Άγγελου και Τάκη Γολεμάτη, των αδελφών Θηβαίου, του Γιώργου Καρατζά, του Χαραμαντά, των αδελφών Ψωμά, του Τηλέγραφου, του Παναγιώτη Δημητρέλου, του Λουκά Ξηρογιάννη και του ανιψιού του Νίκου και πολλών άλλων κάθε όνομα και μία ιστορία.

Πομπή κηδείας έξω από το Μητροπολιτικό ναό Παναγίας της Ελεούσας. Henri Belle, Tour du Monde. Χτίστηκε μεταξύ 11ου και 12ου αιώνα στην περιοχή της κρύας και ο περίβολος της εκκλησίας χρησίμευε για νεκροταφείο. Μετά την ανέγερση του σημερινού μητροπολιτικού ναού (1855-1860) σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε, κατόπιν σφραγίστηκε και λίγα χρόνια αργότερα κατέρρευσε. Το 1903-1904 αρχικά με τη βοήθεια του οικοδόμου και λατόμου Μανώλη Χατζημανώλη και με δαπάνες του σωματείου τεχνιτών επαγγελματιών Λιβαδειάς χτίστηκε η σημερινή παλιά Παναγία.

Άποψη του Κάστρου με φόντο τον κάμπο. William Linton, 1856. Ο λόφος πάνω από τις πηγές επιλέχθηκε άγνωστο πότε* οχυρώθηκε και με το πέρασμα των αιώνων έγινε ένα από τα ισχυρότερα φρούρια της Στερεάς Ελλάδος.* πιθανές πρώτες ενδείξεις για την ύπαρξή του μας μεταφέρουν αρχικά στην πρωτοβυζαντινή περίοδο (324 - 565 μ.Χ.) επί βασιλείας Ιουστινιανού και κατόπιν στη Μεσοβυζαντινή περίοδο (565 -1081 μ.Χ.). Σίγουρο είναι ότι ένα μεγάλο μέρος των οχυρώσεων έγινε κατά τη διάρκεια της Καταλανικής κυριαρχίας παίρνοντας έτσι και τη σημερινή του μορφή.

Πανοραμική άποψη του Κάστρου από τη Γαρδαβίτσα. E. Rey, 23/9/1843. Μετά την κρίση της βυζαντινής αυτοκρατορίας το κάστρο κυριεύεται κατά καιρούς από διάφορους Φράγκους. Στις 15 Μαρτίου 1311 στον κάμπο της Κωπαΐδας Καταλανοί σφάζουν στην κυριολεξία τους Φράγκους και γίνονται κυρίαρχοι του κάστρου. Το 1382 σειρά έχουν οι Ναβαρραίοι, οι οποίοι παραμένουν μέχρι το 1394. Στη συνέχεια έρχεται ο Φράγκος Αντώνιο Ατζαγιόλη και η οικογένειά του μέχρι το 1469, οπότε οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το Κάστρο και εγκαθίστανται εκεί για 400 περίπου χρόνια

Το τοξοειδές γεφύρι της Κρύας. E. Rey,1843. Από τα δεξιά του αναβρύζουν τα νερά της Μνημοσύνης (Κρύας) και λίγο πιο κάτω αριστερά τα νερά της Λήθης (Χλιας), ενώ ανάμεσα στις δύο πηγές βρίσκεται ο “ζοφερός” χείμαρρος Ξηριάς

Οι πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης στην Κρύα. E. Rey,1843

1874 Άποψη των πηγών της Κρύας και του Κάστρου. Henri Belle, Tour du Monde. Στο βάθος και πάνω στους βράχους διακρίνονται δύο μεγάλοι αμμόλοφοι οι οποίοι προϋπήρχαν τουλάχιστον από τις αρχές του 19ου αιώνα. Με την πάροδο των χρόνων και με τη βοήθεια των υδάτων του χείμαρρου Ξηριά το κάτω μέρος τους διαβρώθηκε ενώ το πάνω κατέρρευσε στα τέλη της δεκαετίας του 1980

Άποψη της πόλης από τα δυτικά H.W. WILLIAMS, 1829

Άποψη της πόλης και του Παρνασσού (Λιάκουρα) H.W. WILLIAMS, 1829

1874. Τσαρουχάδικο της Λιβαδειάς. «Στις προθήκες είναι κρεμασμένα παπούτσια με γυριστές μύτες (γουρνοτσάρουχα) που μοιάζουν με κινέζικες παντούφλες. Ο μάστορας χωρίς να σταματάει τη δουλειά του απαντά στους πελάτες, μιλάει με τους γείτονες, καπνίζει το τσιγάρο του, ενώ χωριάτες μαζεμένη περνάνε από χέρι σε χέρι ένα ζευγάρι τσαρούχια, κοιτάζοντας τις ραφές, πασπατεύοντας το πετσί και παζαρεύοντας πολλή ώρα την τιμή». Henri Belle, Tour du Monde 1877

1874. Καφενείον «ΑΦΡΟΔΙΤΗ» στη Λιβαδειά και η απόδοση του τίτλου από τον ξένο περιηγητή. «Εδώ βρίσκονταν συγκεντρωμένοι οι πιο παράξενοι τύποι και οι πιο περίεργες φορεσιές. Μιλούσαν, όπως πάντα, ζωηρότατα και το συνηθισμένο τους θέμα ήταν η πολιτική. Όλοι οι κάτοικοι φοράνε την εθνική φορεσιά, εκτός από λίγους που είναι ντυμένοι με διάφορες ποικιλίες, ανάλογα με το γούστο και την περιουσία του καθενός». Henri Belle, Tour du Monde 1877

1874. Ιερέας της Λιβαδειάς. Henri Belle, Tour du Monde 1877

Η μεγάλη καταβόθρα της Κωπαΐδας 1790

1818, Γιαννάκης Στάμου Λογοθέτης (Χοντροδήμος). Άρχοντας- κοτζαμπάσης της Λιβαδειάς. Κατείχε τον τίτλο του Λογοθέτη, τον οποίο και κράτησε για επίθετο, αλλάζοντας το δικό του, που ήταν Χοντροδήμος